Na granicy epok. O literackich dyskursach lat 1914–1918 w stulecie wybuchu I wojny światowej

Spis treści

Czas wojennych przemian i przewartościowań wydaje się kluczowy dla określenia znamion nowoczesności. Literatura zarówno oddająca te procesy, jak i wspomagająca je, tworzona czasem w geście świadomej konfrontacji z całą dziewiętnastowieczną narodową imagologią, urasta do rangi niezwykle istotnego dokumentu pozwalającego na wniknięcie w meandry tejże kulturowej nowoczesności. Pozwala przy tym na badanie skali ujawniających się w czasie wojny przeżyć nie tylko jako wiernie rejestrująca bieżące wydarzenia, ale przede wszystkim jako przetwarzająca je w różnych dyskursach. Różnego rodzaju dyskursy, które stały się swoistą „odpowiedzią” na wyzwania lat 1914-1918, stanowią wielogłosową artykulację wojennego doświadczenia. Choć każdy z nich daje właściwy sobie obraz wojny, zgodnie z przyjętymi regułami wypowiedzi, to wszystkie tworzą złożony akt odczytywania sensu i/lub bezsensu dziejowej burzy. Autorzy prezentowanych w tomie szkiców podejmują problematykę wojennego doświadczenia jako ujawniającego się nie tyle w skali literackiej ekspresji przeżyć, dla których w przedwojennym świecie trudno byłoby znaleźć właściwą miarę, co poprzez specyfikę relacji o wojennych zdarzeniach, relacji zmierzającej jednocześnie do ich uporządkowania. Autorzy szkiców przyjrzeli się różnym formom literackiego zapisu wojennych doświadczeń: dyskursowi fikcjonalnemu (np. proza Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Żeromskiego, Jana Augustynowicza), dokumentalnemu (kronika klasztorna w Jazłowcu), autobiograficznemu (pamiętniki żołnierzy, dziennik hrabiny Ilki Künigl Ehrenburg) czy też eseistycznemu (synteza kultury autorstwa Bronisława Chlebowskiego, krytyka i publicystyka literacka Antoniego Mazanowskiego, Stefana Żeromskiego, Juliusza Kleinera, Tadeusza Dąbrowskiego, eseistyka Zygmunta Wasilewskiego), uznając, że w samym wyborze dyskursu o wojennym doświadczeniu artykułuje się fenomen przeżyć tego czasu.